En Başarılı Eğitim Sistemi Finlandiya

En büyük sorunumuzdur diye düşünüyorum Türkiye’deki eğitim sistemi. Bizim zamanımızdaki eğitim sistemi ile ilgili birşeyler yazmak isterdim ama ağır hakaretler içeren bir yazı olacağından ve sinirlenmemden başka bir işe yaramayacağını düşündüğüm için hiç girmiyorum o konuya…

En basitinden size şunu söyleyebilirim size. (hiç değinmeden geçemedim) Bizim zamanımızda bizi deneme tahtası gibi kullandılar. Kredili sistem, ders geçe, sınıf geçme, bilmem ne bilmem ne gibi abuk subuk bir sürü saçma sapan sistemi üzerimizde uyguladılar. İşin en kötüsüde sözde bu bir eğitim sistemi! Yahu hiç mi kafası çalışan biri yoktu anlayamıyorum hiç birşey yapamıyorsanız gidin elin oğlu nasıl yapıyor ona bakın bari bu da mı yok sizde? Anlayacağınız rezalet bir sistem geçirdik ve finalde şunu yaşadım. Koca lise hayatında matematik yada diğer sayısal dersleri görmeden okul bitirdim, üniversite sınavıda denen abuk subuk yarışmada matematik ve sayısal sordular… Söylenecek çok şey var ama ne yazık ki geriye dönüş yok. Hala iyi bir sistemimiz olmadığı gibi insanlara yarış atı muamelesi yapıp herkesden aynı yetkinlikleri bekliyorlar. Her insanın farklı meziyetleri vardır, farklı alanlarda farklı kabiliyetler vardır ama bunu anlayan bir yönetim biçimi yada eğitim sistemi ne yazık ki güzel ülkemizde mevcut değil.

En Başarılı Eğitim Sistemi Finlandiya

Ülkemizde durum böyleyken yurtdışına bakıyoruz ve bakar bakmaz geri çeviriyoruz kafamızı. Çünkü inanmak istemediğimiz bir kalite görüyoruz. Ekim ayında ziyaret ettiğim sessiz sedasız ülke Finlandiya bu konuda çok çok ileri bir konumda. Birçok konuda ileri bir konumdalar zaten onu hepimiz biliyoruz ama eğitim konusunda çok farklı bir yerde ve kalitedeler. Aslına bakarsanız İskandinav ülkelerindeki bu kalite, insanı öyle bir çekiyorki çekimi bile hissedebiliyorsunuz. İsveç başta olmak üzere, Norveç, Danimarka, Finlandiya başka bir hayat sürüyorlar, sanki bizim şu an yaşadığımız hiçbir sorunu onlar yaşamıyor gibi. Ülkeye girer girmez kocaman bir huzur, kalite ve refah karşılıyor sizi. Özellikle Norveç’de resmen ayrılmış bir alan tadı alıyorsunuz. Bu ülkelerin arasında aslında ekonomik anlamda en kötüsü denen Finlandiya’da eğitim konusunda başı çekiyor. Ekonomide kötü derken karşılaştırdığımız İsveç, Danimarka ve Norveç’e göre demek istedim yoksa oldukça iyiler. Eğitim alanında neler yapıyorlar peki? derseniz size aşağıdaki maddeleri sıralayabilirim.

– Finlandiya’da zorunlu okula başlama yaşı 7. Yaşları ne olursa olsun, çocuklar okula kendileri yürüyerek ya da bisikletle gidiyor. Fin kültürü çocukların bağımsız yetişmesini önemsiyor. Çocuklarını okula getirip götüren, ders çalıştıran ebeveynler diye bir şey yok. Aman servise bindi mi aman babası mı götürse aman aman diyen bir ebeveyn sistemi yok. Böylece mıymıntı ve şımarık ötesi çocuklarda yetişmemiş oluyor.

– Fin eğitim müfredatı basit ve genel bir çerçeve tanımlamaktan ibaret. Öğrenciler, kendi ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda kendi eğitim-öğretim programlarını şekillendirme haklarına sahipler ve bunu öğretmenler de yapıyor. Kendine uymayan, dayatma ve zorlama bir müfredatı yapman gerekmiyor. Bunu yaparak kendi içindeki yeteneği ve neye yönelmen gerektiğini daha çabuk anlıyorsun. Kesinlikle mükemmel…

– Finli öğrencilere eğitim hayatlarının ilk 6 yılında hiçbir şekilde not verilmiyor. 8. sınıfın sonuna kadar not verme zorunluluğu yok ve öğrenciler standardize edilmiş bir sınav sistemine tabi değiller. Sadece 16 yaşlarındayken ülke genelinde bir sınava giriyorlar. O girdikleri sınavda genel kültür gibi aslında yani belli bir seviye düzeyi için gereken bilgiler var mı yok mu denetlemesi. İntegral yada hücre fizyolojisi bilmeniz gerekmiyor.

– Öğretmenler gün boyu sınıfta ortalama 4 saat ders veriyor. Haftada 2 saati ise mesleki gelişimleri için eğitimlere katılmak için ayırıyorlar. İlk okulda öğrencilerin ders dışı/teneffüs olarak geçirdikleri zaman toplam 75 dakika. Amerika’da bu oran 27 dakikaya kadar düşüyor. Türkiye’de ise ortalama 45 dakika. Öğretmenler böylece daha iyi bir düzeye geliyorlar. Kendini geliştirme mesleğini sevme gibi erdemlerede erişmiş oluyorlar. Bizdeki gibi öğretmenler odasında oturup yaz tatilini planlamıyorlar. Mesleki gelişimlerine zaman ayırıyorlar ve bizdeki gibi ingilizce konuşamayan ingilizce öğretmenleri gibi olmuyorlar.

– Tüm öğretmenlerin en az master derecesi var ve üniversite başarısı en yüksek %10’luk dilim arasından seçiliyorlar. Öğretmenlik toplum gözünde statüsü en yüksek mesleklerden biri. İşte budur diyorum. Kesinlikle bu böyle olmalı. Öğretmenlik hakikaten yüksek bir mertebedir. Birine birşey öğretmek gerçekten çok zordur hele ki bu bir çocuksa çok çok daha zordur ve yapan kişilere helal olsun denir. Finlandiya öğretmenleri başarılı-başarısız olarak yargılamayan bir kültüre sahip. Eksikleri bulunan öğretmenlerin, yeni eğitim-öğretim programlarıyla kendilerini geliştirmesinin önü açılıyor. Hiçbir öğretmenin performans nedeniyle işten atılma korkusu yok. Bu konuda söyleyecek bir sözüm yok resmen sözün bittiği bir yer. Güven, zamanla beraberinde kaliteyi getirir arkadaşlar…

– Öğrencilere ödev verilmiyor çünkü; “öğrenmenin yeri okuldur” der Fin eğitim sistemi. Bencede olay budur, kişisel hayat ve bu zamanda yapılmak istenenler vardır. Her çocuğa bir birey olarak değer veriliyor. Çocuklardan biri yeterince iyi öğrenemiyorsa öğretmenleri bunu hemen fark ediyor ve çocuğun öğrenme programını onun bireysel ihtiyaçlarına göre düzenliyor. Aynı şey, okula uyum göstermeyen, sıkılan ya da öğrenim durumu programın ilerisinde olan çocuklar için de geçerli. Öğretmenlerin yüksek eğitim düzeyi, çocukların her türlü gelişimini gözlemleyebilmelerini ve esnek çözümler yaratabilmelerinin en önemli nedeni. İstatistiklere göre çocukların ortalama %30’u eğitim hayatlarının ilk 9 yılında özel programlarla destekleniyor. Bu özel programlarında devlet okullarında verildiğini düşünmek istemiyorum.

– Fin okullarında spora bol bol yer var ama spor karşılaşmaları yapacak takımlar yok. Rekabet, üstünlük kazanmak Fin kültüründe değer verilen bir şey değil. Mükemmeliğin ötesinde gerçekten. Sporu bizden uzaklaştıran en büyük etken. Yıllarca bize sporu değil, rekabeti, mutlak kazanma dürtüsünü aşıladılar. Bunu filmlerle, abuk subuk yarışmalarlada desteklediler ve halada bunu yapmaya devam ediyorlar. Kazanmak her zaman her yerde her platformda kazanmak başka bir kavram yok! En önemlisi bu yaşamın anahtarı durumunda resmen.

– Finlandiya’da özel okul yok ve eğitim harcamalarının tümü devlet tarafından destekleniyor. Finlandiya’da okullar birbirleriyle rekabet etmiyor, aksine dayanışıyor. Okulların hemen hemen tümünün başarı düzeyi aynı. Bu yüzden okulun bir diğerine göre ayrıcalığı yok. Eğitim “herkes için eşit imkanlar sağlamak” demek. Eşitlik kavramına olağanüstü değer veriliyor. Tüm çocuklar zeka ve becerileri ne olursa olsun aynı sınıflarda okuyor. Söylecek bir sözüm yok, sizin varsa lütfen yazınız. Bizde özel okullar var özel üniversiteler var onların içinde yetişen şımarık, saygısız, insaniyetsiz ucubeler yetişiyor. Diyeceksiniz ki yok artık çok abarttın hayır hiç abartmadım eğitmenlik yaptığım zamanda onlarcasını gördüm inanın karşılaştığım insanlar bu saydıklarımdan çok daha kötüydü ve düşünün bunlar topluma yayılıyorlar bir şekilde bir yerlere gelemeselerde bir şekilde insanlarla “okumuş insan” olarak muhattap oluyorlar. İmkanı olmadığı için okuyamayan ama insan gibi insan olan insanlarada köylü diyerek akılları sıra aşağılıyorlar. Finlandiya bu konuya mükemmel bir çözüm getirmiş hakikaten keşke bizde de olsa diyorum sadece keşke.

– Pek çok Avrupa ülkesi ve Amerika’yla karşılaştırıldığında Finlandiya’da eğitime ayrılan bütçenin daha fazlası sınıf ortamına yansıyor. Çünkü öğretmenler de, yöneticiler de hemen hemen aynı maaşı alıyor. Bu yüzden Finlandiya’da eğitim maliyetleri çok daha düşük. Ancak 15 yıllık kıdemli bir öğretmen ortalama bir üniversite mezunundan daha iyi kazanıyor. Bizdeki durum çok tersi biliyorsunuz. Öğretmen olmak bizde şu anlama geliyor; “devlete dayarım sırtımı, nede olsa maaş geliyor, tatilide bol daha ne olsun” İşte bu yüzden bizde uzmanlaşma yada mesleğinde ilerleme gibi kavramlar gelişmiyor. Bizde mesleki alanda kendini geliştiren bir öğretmen oranı yüzde kaçtır çok merak ediyorum.

– Kantinde sadece süt ve meyve bulunuyor. Pahalı jan janlı dediğimiz yiyecek içecekler bulunmuyor. Yemekler öğretmenlerle birlikte yeniyor ve tüm işler öğrencinin kendisi tarafından yapılıyor. Hizmet mekanizması yok. Hayatın her aşamasında size hizmet eden birini bulmanızı ve bunu istemenizi sağlayan sistemi size çocukluktan itibaren aşılamıyorlar. En doğru yöntem olan kalk kendin al yöntemi diyebiliriz buna kısaca. Bizde kesinlikle tutmaz bu sistem çünkü eşşek kadar olmuş insanlar bile hala birilerinden birşeyler bekleyerek yaşıyor. Hiç yalnız kalmadıkları ve işlerin nasıl yürüdüğünü bilmeyen bir nesil yetiştiriliyor.

– Okullarda müdür bulunmuyor, yönetimde öğretmenler tarafından gerçekleştiriliyor. Patron havalarında olan müdürlerin olmaması ile çocuklarda hiyerarşik sistemin olması gereken halini daha doğrusu olmayan bir hiyerarşiyi görmüş oluyorlar. En büyük olma diğerlerini ezme yönetme arzusu gibi duygularlar harmanlanmıyorlar. İnsan oluyorlar ilk önce sadece insan oluyor ve insani duygularlar donatılıyorlar.

İmreniyor ve bravo diyorum Finlandiya insanına, devletine, ebeveynlerine, çocuklarına herkese bravo. Mükemmeli yakalamışsınız yaşayın, biz görmedik bizden sonrakilerde görmedi ondan sonrakiler görürmü bilmiyorum o zamana kadar çoktan gitmiş olacağız zaten.