Tasarım ve Yazılım İş Ünvanları

Herkesin sıklıkla kullandığı, sıklıkla karıştırdığı ya da anlamını net olarak bilmediği o kadar çok iş ünvanımız var ki saymakla bitmez. Ben bu yazımda sadece belli iki meslek grubunu ele alarak, elimden geldiğince ve araştırmalarıma dayanarak bu tanımlardan bahsetmeye çalışacağım. Ele alacağımız iki meslek grubu tabiki benimle alakalı olan tasarım ve yazılım meslek grupları. En iyi bildiklerim olarak düşündüğümden bu iki grubu ele almak istedim. Eğitim alanında ünvanlar zaten net orada herhangi bir karışıklık olduğunu düşünmüyorum. Eğer var derseniz o konuyuda masaya yatırabiliriz.

Her ne kadar birçoğumuz hiçbir önemi yok desede sürekli olarak aklımızı kurcalayan ve egomuzun okşanması için en iyi araçtır ünvanlar. Plaza insanı dilinde konuşursak “Title”, özellikle kariyer hedefleri çok yukarılarda olan kişiler için olmazsa olmazdır. Bazı kişiler için ise komplekslerini bastırabildikleri bir tür araçtır. En kaba haliyle söyleyecek olursak eğer kartvizitteki üvanına bakarak kendini tatmin etmektir bazı kişiler için. Günümüzün şartlarına baktığımızda insan kaynaklarından tutun, müdürlere, aynı işi yaptığınız meslektaşınızdan arkadaşlarınıza kadar herkesin, gerektiğinde bir silah olarak kullanabildiği bir araçtır. Özellikle işe alımlarda poh pohlanma olarak kullanılır insan kaynakları ünvanları. Eğer çok acemi iseniz bu tuzağa çok kolay düşersiniz. Hatta o kadar kötü yakalanırsınız ki maaş, sosyal haklar, çalışma ortamı, proje tanımı, görev tanımı vs. gibi sizin için en önemli noktaları kaçırır, sadece verilen ünvana bakarsınız. Arkadaş çevresinde ise kendisini daha yüksek ve daha iyi bir konumda gösterme çabasıdır. Aynı mesleği yaptığınız kişiler arasında ise üst benim ast sensin işlerinde sıklıkla kullanılır. Tabi burada çok az bir bilgi farkı herşeyi altüst edebilir çok dikkatli olunmalıdır. Müdürler, yöneticiler ise bir sorun olduğunda ya suç atmak için yada suç bastırmak için kullandıkları gibi zaman zamanda gaz amaçlı olarak kullanırlar. Özel eğitim almış olabilecekleri düşündürecek kadar iyidirler bu konuda.

Aşağıdaki sıralamalarda her ünvanın üç ayrı tipi vardır ve bu evrensel bir geçerliliğe sahiptir.

Junior (Çırak)

Türkçe olarak Çırak şeklinde çevrilmesi gereken, bir iş alanında henüz acemi olan, fakat işin nasıl olduğunu bilen sadece deneyimi olmayan, bir usta yanında pişmesi gereken kişilere verilen ünvandır. Ünvanın başına Jr. gelerek aranan kişinin Junior olduğu belirtilir örneğin; Jr. Front-end Developer gibi. Kişisine göre değişkenlik göstersede 2-3 yıl gibi bir sürede bir üst aşamaya geçebilirler. Maaşları şirketine göre değişmekle beraber genellikle aylık 2.500 TL altındadır.

Mid-Level (Orta Seviye)

Junior ile Senior arasında kalan, orta seviye bilgide ve deneyimde kişilerdir. İşi çok iyi bilmeleri yada çok fazla kod dili ve program bilmeleri onları Senior yapmaz çünkü deneyimleri henüz yetersizdir. Daha çok projede çalışıp, birçok sorunu birçok kez çözmüş olmaları beklenmektedir. Genellikle ünvanlarına ekleme yapılmaz örnek ünvan: Front-end Developer olarak geçer. Kişisine göre değişeceğini belirterek 7-10 yıllık bir tecrübe sonunda bir üst aşamaya geçebilirler. Maaşları şirketine göre değişmekle beraber aylık 2.500 – 5.000 TL arasındadır

Senior (Kıdemli)

Senior yani kıdemli dediğimiz kişiler gerek bilgisiyle gerekse deneyimleriyle bu sıralamadaki en üst mertebeye gelen kişilerdir. Tabiki bundan sonra yolları bitmez. Bu mertebeden sonra vermeleri gereken bir karar vardır ya işin mutfağında kalacaklar ve yazmaktan/tasarlamaktan vazgeçmeyecekler yada artık işin yönetim kısmına geçeceklerdir. Verilen karara göre alınan ünvanlar değişecektir. Ünvan başında: Sr. Front-end Developer kullanılarak aranan kişinin Senior olduğu gösterilir. Kişisine göre değişeceğini belirterek 7-10 yılın üzerinde bir deneyim ile alınan bir ünvandır. Maaşları şirketine göre değişmekle beraber aylık 5.000 – …. TL arasındadır.

Tabi ünvanlar bu kadar değil birçok ara ünvan ve daha ileri ünvanlar var. İleri ünvanlara en iyi örnek Architect / Mimar’dır. Front-end Architect yada Software Architect gibi kavramlar biraz daha farklı bir boyutta değerlendirilmelidir. Biz burada günümüz şartlarında en güncel olan ünvanları ele alıyoruz.

Tasarım Alanındaki Ünvanlar

Art Director / Sanat Yönetmeni

Deneyimli grafikerlerin, yöneticilik yeteneklerinide geliştirip alabilecekleri bir ünvandır. Çünkü Art Director denilen zahtı muhterem, sadece çok iyi bir tasarımcı değil, aynı zamanda çok iyi bir tasarımı ekibine yaptırabilendir. Aynı zamanda bir tasarım sürecini, tüm ayrıntısıyla sunabilen, medya araçlarının estetik ve teknik yönlerini dikkate alarak tasarlayabilen ve tasarlatıp uygulatabilen ve bu meşakatli süreci adım adım ilerletebilecek, yeri geldiğinde tüm sorumluluğu üzerine alarak hareket edebilecek, yönetici/lider kişidir.

Ülkemizde ne yazık ki bu vasıflara sahip olunmadan da Art Director olunabiliyor. Yapmanız gerekenler, ya çok iyi bir tanıdık bulacaksınız büyük bir şirkette yönetici olan, ya doğru yerde doğru kişilerle tanışıp kendinizi doğru pazarlayabileceksiniz yada çok güzel bir vücudunuz, ikna edici bakışlarla bezenmiş konuşma kabiliyetiniz olacak. Birazda tasarımcı egosu, tasarımcı kaprisi eklediniz mi tamamdır Türkiye şartlarında artık siz bir Art Director’sünüz. Tabi bu her yerde geçerli olmaz ve mumlarınız yatsıdan önce sönebilir dikkatli olun ve kendinizi geliştirin.

Creative Director / Kreatif Yönetmen

Art Director’e çok benzer gibi görünsede aralarındaki bariz fark yaratıcılıktır. Creative Director bir şekilde farkını yaratıcılığı ile koymalıdır. Müşterlerin isteğini, fikir yönetiminden tutun uygulamasına kadar planlamakla yükümlü olan kişidir. Çok kolay olmadığını ve belli bir zaman sonra kafalarındaki fosforun biteceğini düşündüğüm kişilerdir.

Graphic Designer / Grafik Tasarımcı

Hemen hemen çoğumuzun bildiği, basılı medya işlerinden tutunda, kurumsal materyaller, reklam alanlarındaki tasarım ihtiyaçlarına, logo tasarımlarından, web tasarımlarına kadar çalışabilen, yaratıcı tasarım gerektiren durumlarda rol alan kişilerdir. Burada karıştırılmaması gereken şey şudur, her grafik tasarım programı kullanan grafik tasarımcı değildir. Sadece program kullanan ama herhangi bir yaratıcılık eklemeyen yada direkt verilen bir işin aynısı yapan kişiler bu alana girmiyorlar. Sadece program kullananlarına Operatör denebilir.

Interaction Designer / Etkileşim Tasarımcı

Ülkemizde yeni yeni baş gösteren bir tasarım alanıdır. Arayüzleri etkileşimli hale getirerek sunmaları beklenen tasarımcılardır. Sadece hareketli yada efektli olması değil, ince düşünülmüş ve istenen mesajı verebilmeside beklenir.

User Interface Designer / Kullanıcı Arayüz Tasarımcısı

User interface design, bir yazılımı ya da websitesini kullanan kişinin kullandığı tüm arayüz elementlerinin tek tek ve bütün olarak yapılan tasarımıdır. Bu elementler butonlar, selectboxlar gibi kullanıcının yazılımı kullanmasını sağlayan öğelerdir. Bu öğleri en iyi, en hızlı ve anlaşılır bir biçimde kullanılmasını sağlayacak kişide UI Designer yani User Interface Designer ünvanına sahip kişidir

User Experience Designer / Kullanıcı Deneyimi Tasarımcısı

User interface design ile çok benzer bir yapıdadır. Bir yazılımı ya da websitesini kullanan kişinin yaşadığı deneyimlere ve etkileşimlere odaklanan bir kavramdır. UX Designer yani User Experience Designer kullanıcının anlaşılır ve net bir şekilde yazılımı kullanmasını ve yazılımın içinde kaybolmamasını sağlayan kişidir. Psikoloji, sosyoloji, antropoloji, bilgisayar bilimi, grafik tasarımı ve bilişsel bilim gibi ilkelerin ışığında en iyi sonucu en iyi bir biçimde almaya çalışır. Son zamanlarda özellikle mobil cihaz deneyimlerinde oldukça önemli bir hale gelmiştir ve her geçen gün kendini geliştirmektedir. Örneğin facebook mobil uygulamasının UX yapısı ne kadar kötü ve anlaşılmazken, twitter UX yapısı ne kadar anlaşılır ve net bir yapıya sahiptir. Burada UX Designer konusunda facebook firmasının ne kadar yetersiz olduğunu net bir biçimde görebiliyoruz.

Web Designer / Web Tasarımcı

Kurslara gidilerek yada kendi istek ve azimli çalışmayla öğrenilen, son zamanlarından en revaçta olan mesleğidir. Fakat unutulmaması gereken bir noktası vardır. Web Designer dediğimiz kişi HTML ve CSS ile ilgili bilgili olmalıdır. Tamam çatır çatır yazmasın ama mutlaka neyin nasıl yapıldığını bilmelidir. Yurtdışında ve ülkemizin belli yerlerinde Web Designer dediğimiz kişinin tasarımı HTML ve CSS ile basitte olsa yapması beklenir.

Motion Designer / Hareket Tasarımcısı

Tam kelime anlamına bakıldığında zaten ne olduğu ortaya çıkıyor. Hareketli olan çalışmaları yani video ve bu videolarda bulunna efektleri yapan kişidir. Bir kompozisyon oluşturu ve bu kompozisyon üzerinden istenen çalışmanın detaylarını aktarır. Bunu hareketli olacak şekilde düşünür ve çalışmasını bu yönde ilerletir. Final Cut, After Effects ve Eidu gibi uygulamaları iyi bilen ve hakkını vererek kullanan kişilerdir.

3D Artist / 3B Sanatçısı

Ülkemizde sayıları artan, 3d uygulamalarda modelleme yapan ve bu modelin istendiğinde renderlarını istendiğinde ise animasyonlarını oluşturup, teslim eden kişilerdir. Bir 3D Artist uygulamanın her alanında uzman olması gerekmez sadece bir noktada uzmanlığı olabilir. Ekip çalışması içerisinde zaten olması gerekende her kişinin ayrı ayrı uzmanlıklarının olmasıdır. Örneğin bir kişi hem materyallerde çok iyi hem görselleştirmede hemde ışıklarda çok iyi olacak diye bir kural yoktur. Fakat bu önemli ayrıntılar gözardı edilip ülkemizde sürekli olarak istenen “all in one” yani tüm işleri yapan tek bir kişi olsun mantığı olduğundan, gerek kalitesi gerekse ücretleri gittikçe düşün bir alandır. Verilen emek oldukça fazla olmasına rağmen, hakettiği değeri ne yazık ki bulamamaktadır. Bu alan 3D Visualizer /3B Grafiker olarak da anılır. Birde işi sadece görselleştirme olan, 3D Visualization / 3B Görselleştirme uzmanlarıda vardır. Bu kişiler genellikle hazır bitmiş model üzerinde ışık ve render ayarlarını yapıp istenen açılardan yada kendi belirledikleri açılardan renderlar alan kişilerdir.

Package Designer / Paket Tasarımcısı

Ülkemizde gelişen tasarım dallarından biridir. Bu alanda teknik beceri kullanılmakta ve istenen çalışmanın prototipi bir maket ile yapılmaktadır. Bir ambalaj tasarımının nasıl çalıştığını iyi düşünmesinin yanı sıra, çalışmayı üç boyutlu olarak düşünebilmeside gerekmektedir. Kimi Package Designer kişiler CAD uygulamaları ve 3D uygulamalarda kullanır.

Yazılım Alanındaki Ünvanlar

Front-end Developer / Önyüz Geliştirici

Son zamanlarda en fazla gelişen development alanı Front-end yani ön yüz alanıdır. Bu alanda yapılan değişiklikler ve yeni gelen teknolojiler bu alanı back-endden tamamiyle ayırdı diyebiliriz. Özellikle yeni çıkan bir çok framework bunu desteklemektedir. (Örneğin MVC) Front-end developer dediğimiz kişi yazılan uygulamanın, kullanıcı deneyimini hazırlar. Kullanıcının temasda olduğu tüm ön yüz front-end developer tarafından yazılır. Son yıllarda gelen CSS derleyiciler, Angular, Node.js, Backbone gibi JavaScript kütüphaneleri ve HTML5 & CSS3 devrimi sayesinde Front-end olduğundan çok daha büyük bir öneme sahip oldu ve şu an sadece Türkiye’de değil dünya üzerinde de en fazla aranan developer oldu. Neden derseniz gelişen teknoloji en çok front-end kısmında yapılıyor ve bu geliştirmeler kullanıcılar tarafından direkt görülüyor. Back-endde geliştirilen bir teknoloji yada yenilik kullanıcı tarafından farkedilmezken, Front-endde yaşanan en ufak bir değişiklik konudan çok uzak olan bir kullancı tarafından bile farkedilebiliyor. Hal böyle olunca artık front-end developer dediğimiz kişiden beklenenlerde artıyor. Eskiden biraz HTML ve CSS bilgisi ve Photohop kullanma yetkisi ile front-end olunabiliyorken şimdilerde HTML5, CSS3, JavaScript, SASS, LESS, Stylus, yanı sıra en azından bir yada iki tane JavaScript kütüphanesini çok iyi bilmesi isteniyor. Tabi bunların yanında tasayıcı destekli çalışmasıda bekleniyor. Teknoloji olarak HTML5, CSS3, JSON, XML, AJAX, SASS, LESS, Stylus, JavaScript, jQuery, AngularJS, Node.js, Grunt, CoffeeScript Backbone, Ruby, Boilerplate, Bootstrap, Debug, Firebug, SEO, SVN, SVG, CMS gibi teknolojileri kullanıyorlar. Bunlara ek olarak, Photoshop yada Fireworks bilgisi, eklenti ve plugini kullanmasıda beklenir.

Back-end Developer / Yazılım Geliştirici

Birçok kaynakta Web Developer, Software Developer gibi ünvanlarla da bilinirler. Aslında burda keskin bir ayrımları vardır. Web Developer ve Software Developer aslında farklı platformlardır fakat kendisini geliştirmiş uzman bir yazılımcı hem web platformunda hemde software yani windows yada mac sistemlerinde yazılım geliştirebilir. Back-end Developer ünvanlı kişiler Front-end Developer ünvanlı kişilerin tam tersi olarak server-side olan kodu yazarlar. Mutfağın arkasında yer alırlar ve dinamik olan tüm yapının kodunu yazarlar. Teknoloji olarak; ASP, ASP.NET, MVC, C#, C++, ColdFusion, CGI, Erlang, with Linux, Java, Node.js, Perl, PHP, Python, Django, Ruby, Scala gibi dil ve frameworklere hakimdirler. Aynı zamanda veritabanları konusunda da bilgilidirler. Ülkemiz standartlarında tüm veritabanlarınıda Back-end Developer ünvanlı kişiler oluşturur.

Database Developer

Ülkemizde çok fazla görülmeyen ama yurtdışında sıklıkla aranan kişidir. Ülkemizde Database Developer’ın işini Back-end Developer yaptığı için, adlarını çok az duyarız. Yaptıkları iş adı üstünde veritabanı geliştiriciliğidir. Veritabanları konusunda oldukça uzman olan bu kişiler Oracle, MS SQL, MySQL, PostgreSQL, SQLite, Microsoft SQL Server, SAP HANA, dBASE, MongoDB, FoxPro, IBM DB2 vb. veritabanı teknolojilerine hakim kişilerdir.

Full-Stack Developer / Tüm Yığın Geliştirici

Ülkemizde sayıları çok az olan geliştiricilerdir. Kelime anlamı olarak da anlaşıldığı gibi hemen hemen tüm yazılım dillerine hakim yazılımcılardır. Daha net bir tanım yapmak gerekirse, Front-end, Back-end ve Database teknolojilerini tam anlamıyla kullanan ve bunlarla uygulama geliştiren kişilerdir. Front-end, Back-end ve Database Developer ünvanlı üç ayrı kişinin tek bir kişide toplandığını düşünün bir nevi voltran oluşturmak gibi düşünebiliriz. Teknoloji olarak; ASP, ASP.NET, MVC, C#, C++, ColdFusion, CGI, Erlang, with Linux, Java, Node.js, Perl, PHP, Python, Django, Ruby, Scala ve HTML5, CSS3, JSON, XML, AJAX, SASS, LESS, Stylus, JavaScript, jQuery, AngularJS, Node.js, Grunt, CoffeeScript Backbone, Ruby, Boilerplate, Bootstrap, SEO, SVN, SVG, CMS gibi teknolojilerin tümüne hakim olan ve kullanan kişilerdir.

JavaScript Developer / JavaScript Geliştirici

Bir diğer ülkemizde oluşmayan kavram da JavaScript Developer kavramıdır. Web teknolojilerinde standartları belirleyenlerden olan ve sertifika veren bir kurum olan Certified Internet Webmaster, CIW JavaScript Specialist şeklinde bir uzmanlık çıkarmış olmasına rağmen, henüz yaygınlaşamamış bir kavramdır. Yurtdışında ise bu şekilde ayrı bir geliştirici vardır. En kaba haliyle açıklama gerekirse client side ve server side kullanılan tüm JavaScript kodlarını istendiğinde Native istendiğinde ise framework tabanlı yazabilecek geliştiricidir. JavaScript ile yapılmakta olan Front-end işlemleri ve Back-ned işlerini yapan ünvandır. Teknoloji ve framework olarak JavaScript, jQuery, Node.js, Backbone, Ember, Angular, Ruby, Knockout gibi hemen hemen tüm JavaScript ve JavaScript kütüphanelerini bilen ve uygulayan kişidir.

Java Developer / Java Geliştirici

Birçok eski platformun geçişlerde tercih ettiği Java platformunun geliştiricilerine verilen ünvandır. SOA, JAVA, JAVA IDE, J2EE, JSP, JBOSS, Oracle PL/SQL, CMMI, Spring Framework, Hibernate ORM Framework gibi teknolojilere hakim olan ve uygulamalarını bu teknolojiler ile geliştiren kişilerdir.

Mobile Developer / Mobil Geliştirici

Adı üzerinde geliştiricilerdir. Mobil cihazlar için uygulamalar yazan kişilere verilen ünvandır. Genellikle Front-end Developer kişiler bu ünvanla birlikte anılır ve her iki platformda da bir geliştiricinin yazması beklenir. Ülkemizde Front-end & Mobile Developer ünvanlı bir çok kişi vardır. Mobile Developer ünvanlı kişiler, Objective C, Swift, Hybrid, HTML5, JavaScript, CSS3, iPhone & Android SDK, C#, Ionic Framewrok gibi teknolojileri kullanırlar.

Test Engineer / Test Mühendisi

Geliştiricilerin en sevdiği kişilerdir 🙂 Şaka bir yana geliştiriciler ile en çok çalışan gruptur. Test mühendisi yazılmış olan bir kodu yada sayfayı, senaryolar oluştururak ayrıntılı bir biçimde tüm olasılıkları hesap ederek test eden kişidir. Test sonucunda karşılaşılan bir problem olduğunda adım adım sorunları yazar ve geliştiriciye gönderir. Sonrasında geliştirici hataları giderir ve tekrar teste gönderir. Test bu kez onay alırsa test mühendisi tarafından yayına alınabilir yada müşteriye iletilebilir. Sorumlulukları çok fazla olan test mühendisleri tüm yazılım sürecine hakim kişilerdir.

Release Manager / Yayınlama Yöneticisi

Genelde developerlardan seçilen yayınlama yöneticileri, testten gelen onaylanmış işi yayına alma görevini üstlenirler. Ülkemizde çok yaygın olmasada küçük büyük her işletmede olmazsa olmaz durumundadırlar. Canlıya alım işinde sadece kodu çıkmak değil aynı zamanda versiyonlama işlerinede bakarlar. Tüm sorumluluğun verildiği yayınlama yöneticilerinin bir hatası canlıda patlayan bir iş demektir ki bu hiçbir yazılım sürecinde istenmez.

Analist / Analyst

İş analisti ve teknik analist olarak iki tip analist uzmanı vardır. Yapılması istenen bir işin tüm detaylarını not alan ve sonrasında geliştirici ile paylaşan kişidir. Tabi yönetime bununla ilgili rapor verip, gerekli zamanı alması gereken, zamanlamaları yaparken hem iş birimi ile hemde geliştiricilerle toplantılar yapan kişidir. Fakat analist uzmanları, sorumluluk almak istemeyen insanlarla çalıştığında ve birazda yetersiz olduklarında sorunlar baş gösterebilir. Her türlü soru ve sorunla muhattap olurlar ve proje yöneticileri, yazılımcılar, testçiler kısacası süreçteki herkes bu kişileri arar ve aradıklarında genellikle sorunları bildirirler. Gün içerisinde bu sorunlarla uğraşırlar, iş biriminin telefonlarına ve toplantılarına katılırlar. Yöneticileri herhangi bir analizin yada işin durumunu sorduklarında tüm işleri takip eden analist uzmanı net bir cevap vermelidir. Akşam olduğunda analizlerini yazmak için odaklanmaya çalışırlar fakat çoğu zaman bu analizlerde pürüzler çıkar çünkü mutlaka ama mutlaka bir değişiklik istenir. Ülkemizde hiçbir iş ilk istendiği şekli ile kalamaz mutlaka ama mutlaka değişiklik istenir…

IT Technician or Network Specialist / BT Teknisyeni yada Ağ Uzmanı

Aslında yazılıma girmeyen bir alandır fakat yazılımcılarla çalıştıkları için belirtmekte fayda gördüm. Bu kişiler yazılımcının çalıştığı ortamlardan w,reless ağına kadar olan tüm altyapıdan sorumlu kişilerdir. Serverların kurulması sistemin çalışır hale getirilmesi ve stabil çalışması gibi sorumlulukları vardır. Aynı zamanda TCP/IP protokollerini düzenlerler ve DNS ayarlarını yaparlar.

SEO Specialist / Arama Motoru Optimizasyonu Uzmanı

Search Engine Optimization yani arama motoru optimizasyonu konusunda tecrübeli kişilere verilen ünvandır. Ülkemizde ne yazık ki bu alanda henüz uzmanlıklar çok gelişmemiştir. Bu işlerde ya Front-end Developer tarafındadır yada Back-end Developer tarafındadır.

Eklemek istediğiniz yada yanlış gördüğünüz kısımlar varsa lütfen yazın üzerinde tartışalım ve en doğru içeriği burada oluşturalım.