Oldukça karıştırılan, sorulan, araştırılmayan, bilinmeyen, üzerine konuşulan ütopya ve distopya ile ilgili bir yazı hazırladım. Aslında çok basit bir google araması ile bilgi edinilebilir. Örneklendirme yapan kaynaklar olsun, önerilerde bulunan kaynaklar olsun bir çok bilgiye ulaşabiliyorsunuz. Tabi internette yararlı bilgi kadar yararsız ve yanlış bilgi de mevcut. Özellikle son zamanlarda liste sitelerinde yapılan distopya listelerinden sonra konuyu toparlamanın iyi olacağını düşündüm ve bu yazıyı hazırladım. Aman efendim o tip listelere inanıp hareket etmeyiniz. İçerik koyacağız diye interneti çöplüğe çevirmekten başka bir işe yaramıyorlar ne yazık ki.
Ütopya
Ütopya iyi, güzel ve mükemmel bir tasarımla kurgulanmış toplumlardır. Yani gerçekleşmesi imkansız tasarımlardır. Kelimenin kökenine bakacak olursak; Yunanca olmayan anlamındaki ou, mükemmel anlamında kullanılan eu ve yer, toprak anlamında kullanılan topos sözcüklerinden türemiş bir kelimedir. Kökeninde anlaşılacağı üzere, ütopyalar hayalidir. Olması istenen, özendirici ve hayali kurulan yaşamlar için istenen yaşam biçimidir.
Kitap Tavsiyeleri
Ütopya için örnek vermek gerekirse, Farabi’nin Erdemli Toplumu (El-Medinetü’l Fazıla), Platon’un Devlet adlı eseri ve Thomas More’un Ütopya adlı eseri en iyi örneklerdendir. Diğer örnekler için aşağıda wikipedia’dan aldığım eserleri inceleyebilirsiniz.
Farabi – Erdemli Toplum
Platon – Devlet
Thomas More – Ütopya
Etienne Cabet – Icaria’ya Yolculuk
Campanella – Güneş Ülkesi
Edward Bellamy – Geçmişe Bakış
William Morris – Olmayan Yerden Haberler
Charlotte Perkins Gilman – Herland
Francis Bacon – Yeni Atlantis
Distopya
Distopya, (dystopia) çoğunlukla ütopik bir toplum anlayışının anti-tezini tanımlamak için kullanılmaktadır. Kelime kökeninde yine Yunanca kötü ya da tersi olarak kullanılan dys/dis ön takısı, yok/olmayan anlamında kullanılan ou ve yer, toprak anlamında kullanılan topos sözcüklerinden türemiştir. Ütopya’nın zıttı olarak düşünebiliriz. Ütopya iyi bir dünya çizerken, Distopya ise kötü bir dünya çizmektedir. Kısacası ütopyanın tam tersi bir durumu sunar. Herşeyin kötüye gittiği, insanların hak etmediği muamelelere maruz kalarak yaşadığı, karamsarlık üzerine kurgulanan yapıyı anlatır. Bu tasarıda insanlar bu durumun farkında değillerdir. Farkında olanlar birşeyler yapmaya çalışsada sistem tarafından etkisiz hale getirilirler. Ne kadar çaba gösterilsede mutlu bir son yaşanmaz. En iyi ihtimalle hikayenin kahramanı kurtulur. Fakat kurtulduğu yer yine distopyanın içindedir. Bu kötü sistem içinde yaşamaya devam eder. Farkında olarak ya da farkında olmadan. Eğer beklenti sadece nefes alıp vermek ise hayattan, bunu en iyi şekilde yapabildiği bir yaşama sahiptir.
Kitap Tavsiyeleri
Distopya için çok iyi çok okunası hatta hemen başlanmalı eserler bulunmakta. Aşağıda distopyanın en iyilerinden derlediğim eserleri bulabilirsiniz. Bu listeyi eserleri okudukça güncelleyeceğim. Sizinde eklemek istedikleriniz olursa lütfen belirtiniz.
Biz – Yevgeniy Ivanoviç Zamyatin
Bin Dokuz Yüz Seksen Dört – George Orwell
Fahrenheit 451 – Ray Bradbury
Cesur Yeni Dünya – Aldous Huxley
Hayvan Çiftliği – George Orwell
Sineklerin Tanrısı – William Golding
Zaman Makinesi – H.G. Wells
Swastika Geceleri – Katharine Burdekin
Mülksüzler – Ursula K. Le Guin
Efendi Uyanıyor – H.G. Wells
Yüksek Şatodaki Adam – Philip K. Dick
Ben Robot – Isaac Asimov
Ben – Ayn Rand
Otomatik Portakal – Anthony Burgess
Dava – Franz Kafka
Damızlık Kızın Öyküsü – Margaret Atwood (Baskısı yok)
Demir Ökçe – Jack London
Açlık Oyunları – Suzanne Collins
Uyandığında – Hillary Jordan
Uyumsuz – Veronica Roth
Körlük – Jose Saramago
Karanlık Zihinler – Alexandra Bracken
Beni Asla Yalnız Bırakma – Kazuo Ishiguro
Kumsalda – Nevil Shute
Otomatik Piyano – Kurt Vonnkegut Jr. (Baskısı yok)
Son Şeyler Ülkesinde – Paul Auster
V for Vendetta – Alan Moore & David Lloyd
Yol – Cormac McCarthy
P.D. James – The Children of Men (Türkçe çevirisi yok)
Dark City – Alex Proyas (Türkçe çevirisi yok)
Hepsini okumak biraz zaman alacak biliyorum am aben listeye çoktan başladım. Emin adımlarla ilerliyorum. Kendim için yararlı bir liste oldu. Umarım sizler içinde yararlı bir liste olmuştur.
Şimdiden iyi okumalar!
Merhaba. Ütopyanın tanımına başka sitelerden de baktım. Hepsi bu kelimeyi tanımlarken gerçekleşmesi imkansız demiş.Burada imkansız kelimesini kullanırken genel olarak ütopyanın anlatılan tüm ayrıntılarıyla gerçekleşmesinin imkansızlığı mı, yoksa bu ütopyalarda ve distopyalarda bazı kısımlar gerçekleşebilir mi ?
Merhaba,
Olayların imkansızlığı var bütüne bakıldığı zaman. Fakat olayların arasında belki küçük kısımlar ya da ana konuyu etkilemeyecek kadar küçük bölümlerde gerçekleşmesi olanaklı şeyler vardır. Tabi bu anlatılan kurguya bakıyor ve biraz da bu gerçekleşmenin durumuna göre değişiyordur. Bu küçük bölüm bir bütünün parçalarından biri gibi mi gerçekleşiyor yani biz zincirleme var mı yoksa sadece tek başına bir olay mı o da önemli.
Örnek vermek gerekirse günümüzde bir ülkenin başkanı, bazı yazarlara ait olan kitapları toplatıp, yaktırabilir. Evet bu oldukça olay yaratır, eleştiriler gelir, halk isyan eder ama bunu yapabilir. Kendi içinde bir olay, hemde önemli bir olay. Fakat o ülke ile sınırlı kalacak bir olay olup, tüm dünyayı etkilemez. Eğer etkilerse Fahrenheit 451 yaşamış oluruz ve distopya gerçek olur.
Ütopyalarda yaşanan olayları ve orada anlatılan dünyanın gerçek olmasını isteriz elbet fakat bu olması imkanlı bir durum değil. Dünyamızın durumuna, yaşanan olaylara ve insanların akıl ermez hırsına bakılması yeterlidir diye düşünüyorum. Fazlasına değil, sadece bir kaç noktaya bakmak bile yeterli olur.